MỖI TUẦN MỘT CA KHÚC: LES VALSE DE VIENNE

Lại là thành Vienne với điệu Walzt bất hủ và với những hoài niệm. Những hoài niệm về một ngày xưa huy hoàng, về những buổi tiệc tùng của các bậc trưởng giả cùng những cô đào hát… Tôi không rõ lắm về Vienna của ngày xưa. Vienna của ngày nay tôi cũng chẳng biết nhiều nhặn gì. Chỉ có điều, là tôi thích và say đắm nó, thế thôi.

“Du pont des supplices
Tombent les actrices
Et dans leurs yeux chromés
Le destin s’est brouillé”

“Maintenant que deviennent
Que deviennent les valses de Vienne ?
Dis-moi qu’est-ce que t’as fait
Pendant ces années ?
Si les mots sont les mêmes
Dis-moi si tu m’aimes…
Maintenant que deviennent
Que deviennent les valses de Vienne ?
Et les volets qui grincent
D’un château de province ?
Aujourd’hui quand tu danses
Dis, à quoi tu penses ?”

À tôi nhớ rồi, giờ thì mới được biết rằng ở đó, người ta nói tiếng Giéc-manh thay vì tiếng Áo hoặc tiếng Anh hay Pháp như tôi đã từng tưởng tượng. Tôi vốn cực kỳ dốt môn lịch sử, thế nên chỉ biết đến Vienna qua Sisi-Nữ hoàng nước Áo cùng Joseph hoàng đế, chỉ biết đến con sông Danube hiền hòa thơ mộng làm tôi liên tưởng đến dòng sông Seine. Và “Valse de Vienne” nó có cái gì cuốn hút người ta đến thế, để chàng nhạc sĩ này phải đa sầu đa cảm “gọi thầm tên em” một cách khôn nguôi?

“Dans la Rome antique
Errent les romantiques
Les amours infidèles
S’écrivent sur logiciels

Du fond de la nuit
Remontent l’ennui
Et nos chagrins de mômes
Dans les pages du Grand Meaulnes”

Đâu đó tại Vienna vẫn còn đó dấu vết của thời kỳ La Mã… Hình như ngày xưa Vienna đã từng có một “mối tình nồng thắm” với đế chế Roman Empire thì phải? Lạc bước vào thủ đô cổ kính này, có thể bạn sẽ ngẩn ngơ khi tìm thấy những vết tích tình yêu cực kỳ lãng mạn một thời hoa trắng của người Roman xưa. Không phải ngẫu nhiên mà Franz Schubert đã đem đến cho nhân loại những Unfinished Symphonies cũng như Ave Maria bất hủ, có phải vậy không?

Thế đấy… “From a person who knows nothing about Vienna to a person knowing it so well”. Có cái gì đó khá buồn cười và ngốc nghếch ở đây chăng?

(Bài cảm nhận của bạn Escada Chic)

Cái nôi của điệu nhảy Valse là vùng ngoại ô thành phố Viên và một số vùng nước Áo. Ngay từ thời trung cổ ở Áo và Bavaria của châu Âu nông dân đã có những điệu nhảy, gọi là Landlers, nhảy theo nhịp ¾ . Những điệu nhảy này rất phổ biến trong các đám cưới, các lễ hội dân gian. Tuy vậy, mặc dù nhạc Valse đã tồn tại từ rất sớm, thời kỳ của điệu nhảy Valse thực sự phải chờ một thời cơ thích hợp. Cuộc cách mạng đẫm máu Pháp làm rung chuyển châu Âu đã tạo ra hoàn cảnh đó. Trước cách mạng Pháp, các điệu nhảy tinh tế của Pháp đã thống trị khắp các triều đình Châu Âu. Sau cách mạng, nước Áo trở thành tiêu điểm văn học và âm nhạc của châu Âu. Điệu nhảy Landler đã từ những vùng quê hẻo lánh xâm nhập vào các phòng nhảy của tầng lớp thượng lưu. Nơi đây Landler đã được chỉnh trang khá nhiều và đổi tên thành Waltzer, tiếng Đức có nghĩa là quay, lướt, sau lại rút gọn thành Waltz và điệu nhảy dần trở nên quen thuộc khắp châu Âu. Valse là điệu nhảy đầu tiên được nhảy trong tư thế ôm sát nhau với những động tác quay nhanh. Vì thế nó bị cả chính quyền lẫn nhà thờ lên án nghiêm khắc. Trong một thời gian dài nó bị cấm nhảy trong các phòng nhảy công cộng ở nhiều vùng. Tháng 7 năm 1816, Valse được đưa vào chương trình một cuộc khiêu vũ do ông hoàng Regent tổ chức ở Luân Đôn, nhưng không một người nào của hoàng gia tham gia điệu nhảy này. Báo chí cũng lên tiếng phản đối. Mặc dầu vậy xu thế phổ biến áp đảo của Valse đã vượt qua mọi sự chống đối và cấm đoán. Giai cấp tư sản sau cách mạng Pháp đã nhiệt tình đón nhận nó. Ở Anh, nơi có tiếng nghiêm khắc trong phong tục văn hoá, điệu Valse bị phản đối mạnh mẽ lúc đầu nhưng một phần cũng nhờ sự kiện là nữ hoàng Victoria trị vì lúc đó là một người khiêu vũ xuất sắc và rất thích điệu nhảy Valse nên dần dần Valse cũng được chấp nhận. Thế đứng đối diện ôm sát nhau của đôi nhảy trở thành tiêu chuẩn cho nhiều điệu nhảy phát triển từ thời kỳ đó. Ở Viên, cùng với sự phổ biến của Valse, tôc độ nhạc Valse cũng tăng lên. Vào những năm 1830, hai nhà soạn nhạc Áo Franz Lanner và Johann Strauss, những nhà soạn nhạc khiêu vũ nổi tiếng nhất thế kỷ 19, đã mang đến cho nhạc Valse một sự thay đổi lớn, đưa tốc độ nhạc Valse tiêu chuẩn lên rất nhanh, tới 55-60 nhịp/phút. Điệu nhảy Valse Viên thực sự ra đời và nó đã thống trị các phòng nhảy suốt một thời gian dài cho đến đại chiến thế giới lần thứ nhất, là thời mà mọi thứ dính líu đến nền văn hoá Đức đều trở nên lạc điệu đối với phần còn lại của châu Âu và nước Mỹ. Thời kỳ đại chiến thế giới thứ nhất cũng là thời làn sóng ồ ạt của các làn điệu âm nhạc giầu tiết tấu với các đảo phách có nguồn gốc từ châu Phi tràn ngập nước Anh khiến cho điệu nhảy Valse phần nào trở nên lỗi thời và bị gạt ra một bên. Tuy nhiên, trong giới khiêu vũ điệu Valse đã trở nên quá quen thuộc không dễ gì từ bỏ hoàn toàn. Ở Mỹ vào những năm cuối của thế kỷ 19 xuất hiện những giai điệu nhạc Valse mới với tốc độ chậm hơn thay thế cho những bản nhạc Viên quen thuộc. Hai biến thể mới của điệu nhảy Valse xuất hiện đó là Boston và Hesitation. Boston là một điệu nhảy Valse chậm với những bước nhảy dài lướt nhẹ, quay ít và chậm hơn và nhiều bước tiến và lùi hơn so với Valse Viên. Còn trong Hesitation thì ba bước đã rút lại thành chỉ còn một bước trong một nhịp nhạc. Khoảng những năm 1910 – 1914 Boston xâm nhập vào Luân Đôn, nhiều người xô đến Bostonclub ở khách sạn Savoy Hotel để nhảy điệu này. Boston Boston nhanh chóng biến mất vào năm 1914, khi đại chiến thế giới lần thứ nhất xẩy ra để rồi khi chiến tranh kết thúc biến tướng theo 2 hướng thành Valse Mỹ và Valse Anh tức là Valse Quốc tế ngày nay. Quá trình phát triển của Valse Quốc tế bền bỉ và chậm chạp. Josephine Bradly, Victor Silvester và những nhà vô địch đầu tiên của nước Anh là Maxwell Steward và Pat Skyes đã có nhứng đóng góp đặc biệt cho sự phát triển này. Liên Đoàn Vũ Sư Quốc Tế (The Imperial Society of Teachers of Dancing – ISTD) là tổ chức đã đóng góp vào việc chuẩn hoá các bước nhảy của Valse. Nhiều biến thể của các bước nhảy đó hiện vẫn được dùng trong thi đấu.

Cái nôi của điệu nhảy Valse là vùng ngoại ô thành phố Viên và một số vùng nước Áo. Ngay từ thời trung cổ ở Áo và Bavaria của châu Âu nông dân đã có những điệu nhảy, gọi là Landlers, nhảy theo nhịp ¾ . Những điệu nhảy này rất phổ biến trong các đám cưới, các lễ hội dân gian.

Tuy vậy, mặc dù nhạc Valse đã tồn tại từ rất sớm, thời kỳ của điệu nhảy Valse thực sự phải chờ một thời cơ thích hợp. Cuộc cách mạng đẫm máu Pháp làm rung chuyển châu Âu đã tạo ra hoàn cảnh đó. Trước cách mạng Pháp, các điệu nhảy tinh tế của Pháp đã thống trị khắp các triều đình Châu Âu. Sau cách mạng, nước Áo trở thành tiêu điểm văn học và âm nhạc của châu Âu. Điệu nhảy Landler đã từ những vùng quê hẻo lánh xâm nhập vào các phòng nhảy của tầng lớp thượng lưu. Nơi đây Landler đã được chỉnh trang khá nhiều và đổi tên thành Waltzer, tiếng Đức có nghĩa là quay, lướt, sau lại rút gọn thành Waltz và điệu nhảy dần trở nên quen thuộc khắp châu Âu.

Valse là điệu nhảy đầu tiên được nhảy trong tư thế ôm sát nhau với những động tác quay nhanh. Vì thế nó bị cả chính quyền lẫn nhà thờ lên án nghiêm khắc. Trong một thời gian dài nó bị cấm nhảy trong các phòng nhảy công cộng ở nhiều vùng. Tháng 7 năm 1816, Valse được đưa vào chương trình một cuộc khiêu vũ do ông hoàng Regent tổ chức ở Luân Đôn, nhưng không một người nào của hoàng gia tham gia điệu nhảy này. Báo chí cũng lên tiếng phản đối. Mặc dầu vậy xu thế phổ biến áp đảo của Valse đã vượt qua mọi sự chống đối và cấm đoán. Giai cấp tư sản sau cách mạng Pháp đã nhiệt tình đón nhận nó. Ở Anh, nơi có tiếng nghiêm khắc trong phong tục văn hoá, điệu Valse bị phản đối mạnh mẽ lúc đầu nhưng một phần cũng nhờ sự kiện là nữ hoàng Victoria trị vì lúc đó là một người khiêu vũ xuất sắc và rất thích điệu nhảy Valse nên dần dần Valse cũng được chấp nhận. Thế đứng đối diện ôm sát nhau của đôi nhảy trở thành tiêu chuẩn cho nhiều điệu nhảy phát triển từ thời kỳ đó.

Ở Viên, cùng với sự phổ biến của Valse, tôc độ nhạc Valse cũng tăng lên. Vào những năm 1830, hai nhà soạn nhạc Áo Franz Lanner và Johann Strauss, những nhà soạn nhạc khiêu vũ nổi tiếng nhất thế kỷ 19, đã mang đến cho nhạc Valse một sự thay đổi lớn, đưa tốc độ nhạc Valse tiêu chuẩn lên rất nhanh, tới 55-60 nhịp/phút. Điệu nhảy Valse Viên thực sự ra đời và nó đã thống trị các phòng nhảy suốt một thời gian dài cho đến đại chiến thế giới lần thứ nhất, là thời mà mọi thứ dính líu đến nền văn hoá Đức đều trở nên lạc điệu đối với phần còn lại của châu Âu và nước Mỹ. Thời kỳ đại chiến thế giới thứ nhất cũng là thời làn sóng ồ ạt của các làn điệu âm nhạc giầu tiết tấu với các đảo phách có nguồn gốc từ châu Phi tràn ngập nước Anh khiến cho điệu nhảy Valse phần nào trở nên lỗi thời và bị gạt ra một bên. Tuy nhiên, trong giới khiêu vũ điệu Valse đã trở nên quá quen thuộc không dễ gì từ bỏ hoàn toàn. Ở Mỹ vào những năm cuối của thế kỷ 19 xuất hiện những giai điệu nhạc Valse mới với tốc độ chậm hơn thay thế cho những bản nhạc Viên quen thuộc.

Hai biến thể mới của điệu nhảy Valse xuất hiện đó là Boston và Hesitation. Boston là một điệu nhảy Valse chậm với những bước nhảy dài lướt nhẹ, quay ít và chậm hơn và nhiều bước tiến và lùi hơn so với Valse Viên. Còn trong Hesitation thì ba bước đã rút lại thành chỉ còn một bước trong một nhịp nhạc. Khoảng những năm 1910 – 1914 Boston xâm nhập vào Luân Đôn, nhiều người xô đến Bostonclub ở khách sạn Savoy Hotel để nhảy điệu này. Boston Boston nhanh chóng biến mất vào năm 1914, khi đại chiến thế giới lần thứ nhất xẩy ra để rồi khi chiến tranh kết thúc biến tướng theo 2 hướng thành Valse Mỹ và Valse Anh tức là Valse Quốc tế ngày nay.

Quá trình phát triển của Valse Quốc tế bền bỉ và chậm chạp. Josephine Bradly, Victor Silvester và những nhà vô địch đầu tiên của nước Anh là Maxwell Steward và Pat Skyes đã có nhứng đóng góp đặc biệt cho sự phát triển này. Liên Đoàn Vũ Sư Quốc Tế (The Imperial Society of Teachers of Dancing – ISTD) là tổ chức đã đóng góp vào việc chuẩn hoá các bước nhảy của Valse. Nhiều biến thể của các bước nhảy đó hiện vẫn được dùng trong thi đấu.